قاراداغ
قاراداغ
قاراداغ ( قارا + داغ ) سؤزونده "قارا" رنگ آنلامیندا یوخ بلکه بؤیوک و گئنیش آنلامیندادیر. بو گئنیش و یوکسک داغلار کی بیر- بیرینه سیرالانیب و قاراداغ آدلانیر دئمک اولار تورکیه اؤلکه‌سینده آرارات (آغری) داغلارینین آردی‌سیدیر. بیزیم آراشیدرمالاریمیزا گؤره بو یوکسک قاراداغین باشلانیشی جلفانین گونئیندن اولوب، گونئی‌دن تبریزین یاخینلیغینا (بهلول و دند داغلارینا‌دک)، دوغودان ساوالانین اتک‌لرینه و موغانین دوزلوک‌لرینه‌دک و قوزئی‌دن قارباغین داغلارینا قووشور. بوداغلارین اتک‌لرینده، زیروله‌رینده و دره‌لرینده نئچه کندلر، چایلار و مئشه‌لر یئر توتوب و بو اوزدن قاراداغ آدلانیر. نئجه کی قاراقایا، قاراچیمن و قارباغ سؤزونده "قارا" بؤیوک و گئنیش آنلامیندادیر.
"همدان" ایالتی‌نین یاخینلیغیندا "کبوتر آهنگ" شهرینین قوزئینده‌کی داغلار و یا "مازندران" ایالتینده بیرسئرا داغلار کی ایندی رسمی سندلرده "دوبرار" آدلانیر، اوجا و یوکسک اولدوقلاری اوچون قارداغ آدلانیب‌لار.
قاراداغین محدوده‌سینی تانیماق چوخدا چتین دئییل، ساده‌جه ماهواره‌ای و توپوگرافی نقشه‌سینی آراشدیرساق بو داغلارین هاردان باشلاماسی و هارادا قورتولماسی و اوجا داغلاری هاردا اولماسی هامیسی آیدین گؤرونور.
قاراداغ ماحالی
قاراداغ ماحالی گونئی آزربایجان‌دا، دوغو آزربایجان ایالتی‌نین قوزئی‌ینده یئر آلان بؤیوک بیر اراضی دیر. قاراداغ قوزئی‌دن آراز چایی‌نا گونئی‌دن تبریز شهرینین یاخینلیغینا‌دک، دوغودان اردبیل ایالتی‌نه و باتی‌دان جولفا‌یا محدود اولور.
حسن‌اوو، محمدخانلی، کلیبر، اوزومدیل و ... قاراداغین ماحال لاریندان سایلیر.
یازیچی محمدحافظ زاده " ارسباران در گذر حماسه و تاریخ " کیتابیندا بو 18 بؤلومو بئله یازیر : قارداغ ماحالی اسکی زامانلاردا 18 یئره بؤلونموشدور : 1)حسن اوو 2) مئشه پارا 3)اوزومدیل 4 )کئیوان 5)مینجیوان 6)کلیبر 7)گرمادوز 7)چهاردانگه 9)دودانگه 10)یافت 11)دیکله 12)ورگهان 13)هوراند 14)هریس 15) بدوستان 16) قوزئی دیزمار 17)دیزمار گونئی 18)مواضع خان
حافظ زاده جینابلارینین کیتابلاریندا و یا ارسباران نقشه‌سینده محمدخانلی ماحالیندان آد آپاریلمییب. در حالیکه بیزیم کند شوخانا و قونشو کندلری ائرقه‌نه چایین حسن‌اوو و محمدخانلی ماحالینا مرز بیلرلر بئله کی ائرقه نه چایی‌نین آرازا طرف کندلری "موس کند" و "اره زین " کندلری کیمی حسن اوو ماحالیندان ساییلار و ائرقه نه چاییندان آغ داشا‌دک محمدخانلی ماحالیندان ساییلار کی "شوخانادا " بو اساس ایله محمدخانلی ماحالیندان ساییلار.
هئریس، بدوستان اهر شهرینه تابع اولسالاردا، جغرافیایی و تاریخی باخیمدان قاراداغ سایلمازلار.
مئشه پارا اسکیدن، بوگونکو منطقه جنگلکاری ارسباران آدلانان یئرلره دئییلرمیش (مئشهلیک‌لره) کی حسن اوو، محمدخانلی، کلیبر و نئچه ماحالدان تشکیل تاپیردی امما نقشه‌ده اؤزو تکجه بیر ماحال ساییلیر و سیجیللی‌ده مئشه پارا ماحالی یازیلیر.
قاراداغ ماحالی تاریخی باخیمدان اسکیلردن خانلیق یئری اولوب . قاراداغ خانلیغی 1747 میلادی ایلینده کاظم خانین الی ایله قاراباغ خانلیغینین یارانماسی‌ایله چاغداش قورولوب و محمدقلی خانین قاراباغا کؤچمه‌سی ایله 1826 میلادی ایلینده باشاچاتیپ. 1826 میلاددان سونرا قاجارلارین سونونا‌دَک بو یئرلرده اوچ بؤیوک ائل : حاج علیلو، چلبیانلو و شاهسون ائللری خانلیق ائدیب و قاجار شاهلارینین آرخاسیندا دایانیبلار و سونرالار اینگلیس تدبیرایله رضاشاه اونلاری سیاستدن اوزاقلاشدیریب و خانلیق ائتمه‌یه ایزین وئرمه‌ییب.
آرازبار (ارسبار)
آرازبار کی رسمی و دئولتی سندلرده ارسباران یازیلیر (آرازبار = آراز + بار ، "بار" فرهنگ "دهخدا" دا قیراق و ساحیل یازیلیب).
آراز چاینین گونئی ساحیل‌لرینه، آز- چوخ "اوشتوبین" و یا "کاللا"دان، سه‌راهی ایسکانلو یاخینلیغینا‌دک یئرلره و کندلره دئییلیر. آرازبار (ارسباران) قاراداغ آنلامیندا یوخ بلکه قاراداغین بیر حیسه‌سی اولوب . تأسف ایله بعضی یازیچیلار و گنج تاریخچی‌لار بو یئرلری گؤرمه‌‌دن و قوندارما سندلره باخاراق بو یالنیشلیغی بیلمه‌دن تأیید ائدیرلر. نیه کی بیر قاراداغلی‌دان و اؤزلیک‌له یاشلی آداملاریندان گئدیب آرازبارین یئرین سورساز اگر بو آداملار یازیب - پوزما دا بیلمه سه‌لرده آما آرازبارین یئرین سیزه یاخجی گؤسترلر.
