ائرقه‌نه چایی

چیراغلی و سونگون معدنینین داغلاریندان دوغولوب و نئچه آیری چایلار (نبی‌جان، آرپالیق، خریل، کاللا، شوخانا و ... کندلرینین چایلاری) اونا قاریشدقدان سونرا نهایتده آلاجوجه‌ کندیندنی کئچیب آراز چایینا تؤکولور.
ائرقه‌نه Erqənə (باشقا قاراداغ لهجه‌‎لرینده ایلقینا ılqına یا ایلغینا ılğına دا تلفظ اولونور) تورکیه‌ده بو آد ایله چای وار کی Trakayaنین اؤنملی آخارسولاریندان بیریسدیر و istranca داغلارینین گونئی دوغوسونداکی Karatepeدن باشلانیر.

Ergene-Con  داستانینا گؤره تورک‌لر قونشولاری طرفیندن مغلوب ائدیلدیکدن سونرا هامیسی اؤلدورولور، یالنیز خاقانلارین کیان (قیان) و نوکوز آدلی ایکی اوغلو قادینلاری ایله بیرلیکده ساغ قالیرلار، اونلار داغلار آراسیندا بیر سیغیناجاق تاپیرلار و 400 ایلدن سونرا سایلاری چوخالدیغی اوچون آرتیق اورایا سیغیشمیرلار و بونا گوره‌ده هر طرفی قایالیق اولان داغدان چیخماق اوچون چاره آختاریرلار. او زامان بوزقورد گویدن گلن گوی رنگ‌ده ایشغین گؤستریشی ایله قایالیغین بیر طرفینی تشکیل ائدن دمیر معدنینی اریدیب اوردان خیلاص اولورلار و یئنی گونه قووشورلار (Ergene= yeni +Con=kun= gun).

نووروز بایرامی نین ” ارگنه کون ” و یا ” بوز قورد ” بایرامی آدلاندیریلماسی تورک‌لرین قورتولوش گونویله باغلیدیر.

تورکلرین ارگنکوندان چیخدیقلاری همین قورتولوش گونودور کی، مارچین ۲۲-سینه - نووروز بایرامی نین ایلک گونونه تصادوف ائدیر.

Ergene تورکلرین اورتا آسیاداکی افسانوی آنایوردودو . و روس تاریخچی‌سی Gulmilevین تعریفینه گؤره دیک و یاماج آنلامی داشییر. اسکی اثرلرده یئر آلتی تصویرلره گوره ErgeneCon آلتای داغلارینداکی، بئلوچا داغلاریندا اولابیلر و دئمک اولار ErgeneCon ونون هاردا اولدوغونو هله بوراجان لاپ دوز معین‌لشدیره بیلمه‌یب‌لر.  

örneki HAKASCA- TURKCE Sozluk کیتابیندا بئله یازیلیب: 

Ilğına = Koyun bağirsağinda kabarcik
Koy= denizin gölun kaçak girintilər biçiminde karaya doğru sokulduğu yerdi ç kuçnk körfəz
Kabarcik=yaylak bucağina bağli bir yerleşim birimi
Körfez= karanin içinə sokulmuş dəniz parçasi
Kara= yeryuznun dənizlə ortulu olmayan bolumu, toprak 

منجه ائرقه‌نه چایینین اؤزل‌لیگی و خصوصیاتی اونون آنلامین و معناسین اؤزونده داشیر. او منطقه و ائرقه‌نه چایینی تانیانلار و گؤرنلر بو چایین اوجا داغلاردان اوزآشاغییا، آرازا طرف آشیب - داشماسی و گورولتوایله آخماسینی تصدیق ائدرلر و منده بو خصوصیاتی نظره آلاراق بئله دوشونورم :  

1) ییرقانا / ییرقه‌نه/ ائرقه‌نه: ییرقاماق آذربایجان تورکجه سینده یئریماق ایله بیرلیکده اؤزون سیلکله‌مک و او ال – بو اله دبتمه دیر ( راه رفتن همراه با تکان دادن بدن ) ییرقالانا / ییرقانا / ائرقه‌نه "ی" سسینی "ائ " سسینه چئویرلمه‌سی تورک دیلینده چوخ و مرسومدور مثلاً : یئندیم ائندیم آغاجی ایرقادی ( چوب را تکان داد – دیوان لغات الترک ) و " قانا " نین "قه‌نه " سسینه چئوریلمه‌سی قئیدیر تورک دیلینین سس قورولوشونا قان / قن / گن " فعلدن آد دوزلدن اک دیلر (پسوند اسم ساز فعل).  

2) بونلاری نظرده الاراق اولا بیلرکی "ایلقینا" کلمه‌سی "ایلقاماق" کلمه‌سینه باغلی اولا. " فرهنگ یافت واژه ها" کیتابیندا "ایلقاماق "= "ییلقاماق" هیزلی و سرعتیله یورومک آنلامی‌دا وئریر ( سرازیر شدن /به شتاب رفتن / چهارنعل تاختن). 

کاشغری و دیوان لغات التورک‌ده "ایلماق" آشاغییا آخماق ( سرازیرشدن ) آنلامی وئریر کاشغرینین میثالیندا : تاقدان کوزی ایلدی، " ایلدی " اوزآشاغا آخدی آنلامی وئریر ایل + قا + ماق : "ایل": حرکت، حجوم همان یورومک آنلامیندا و اولا بیلر یئل کلمه‌سیندن آلینیب ( سس قورولوشونا گؤره ) "قا" کلمه‌سینه بئله یازیر " مبالیغتی ایفاده ائتمک اچون ایشلنر " مثلاً چالماق چالقاماق چالخاماق. "ق" حرفی "غ " حرفینه چئویرلمه‌سی تورک دیلینده چوخ و مرسومدور کی، چوخو قاعده و اصول اوزوندن چئوریلیر.